Podczas naszej długoletniej praktyki w obszarze tłumaczeń technicznych mieliśmy do czynienia z wieloma ciekawymi zagadnieniami. Ponieważ świat staje się coraz bardziej otwarty, granice państwowe stopniowo przestają odgrywać większą rolę. Niemniej każdy kraj ma swoje własne przepisy, których należy przestrzegać — to właśnie w tym miejscu tłumaczenie okazuje się niezbędne. Tłumaczenie dokumentów urzędowych na dany język docelowy to trudny proces. Błędy i drobne zmiany w brzmieniu mogą okazać się katastrofalne w skutkach. Ponadto treść tłumaczenia powinna być rzetelna i zrozumiała, a także zgodna ze wszelkimi szczególnymi wymogami lub przepisami. W związku z tym bezpieczniej jest zlecić wykonanie tłumaczenia agencji tłumaczeń lub tłumaczowi przysięgłemu. Korzystniej jest zainwestować pieniądze i uzyskać w zamian tłumaczenie o wysokiej jakości.
Tłumaczenia urzędowe wymagają szczególnej staranności, wiążą się bowiem z wysokim ryzykiem — zarówno dla osób prywatnych, jak i dla firm, które mają z nimi do czynienia. Rolą tłumacza przysięgłego jest tworzenie odpowiednich tłumaczeń dokumentów urzędowych, świadectw, papierów wartościowych i innych dokumentów prawnych, tymczasowych sprawozdań finansowych, deklaracji podatkowych, sprawozdań z audytów i innych rodzajów dokumentów. Do uzyskania satysfakcjonującego rezultatu niezbędna jest umiejętność posługiwania się podstawową terminologią prawniczą i wykorzystywania wiedzy o systemach prawnych i postępowaniach sądowych. Ponadto konieczne jest posiadanie praktycznego doświadczenia w branży prawnej i ukończenie studiów wyższych w zakresie języka lub języków docelowych. Biorąc pod uwagę nakłady finansowe i czas, uzyskanie kwalifikacji tłumacza przysięgłego nie jest łatwym zadaniem, jednak tylko osoby, które uzyskają takie kwalifikacje, mają prawo opatrywać tłumaczenia pieczęcią. Szczegółowe wymagania stawiane tłumaczom przysięgłym różnią się w zależności od danego systemu prawnego i kraju.
Różne wymagania względem tłumaczy przysięgłych
Jaki system obowiązuje w przypadku tłumaczy przysięgłych w Unii Europejskiej? Podczas instytucjonalizacji Unii Europejskiej jednym z wyzwań było włączenie UE w członkostwo w organizacjach międzynarodowych. Głównym problemem był brak osobowości prawnej. Dopiero Traktat z Lizbony zmienił pogląd na autonomię prawną i zlikwidował wszelkie wątpliwości dotyczące tego, czy UE stanowi podmiot posiadający osobowość prawną.
Zgodnie z danymi Komisji Europejskiej „świadczenie usług w zakresie tłumaczenia urzędowego jest zorganizowane w poszczególnych państwach członkowskich w różny sposób, przy bardzo zróżnicowanych ramach zawodowych (niejednorodne systemy i praktyki). Różnica wynika z faktu istnienia prawa cywilnego i prawa precedensowego [common law]. W Zjednoczonym Królestwie i Irlandii zawód tłumacza przysięgłego nie jest regulowany, podczas gdy w krajach, w których obowiązuje prawo cywilne, takich jak Hiszpania czy Grecja, obowiązują różne zasady dotyczące dostępu i warunków wykonywania zawodu odnoszące się do obowiązujących przepisów, opłat czy kwalifikacji.” Rejestry tłumaczy przysięgłych są dostępne w krajowych bazach danych tłumaczy, jednak nie są one tworzone we wszystkich państwach członkowskich. W poniższym tekście objaśniamy, jaki system tłumaczy przysięgłych funkcjonuje w Hiszpanii (prawo cywilne), we Włoszech (prawo precedensowe) i w Wielkiej Brytanii (prawo precedensowe).
Brak jednej bazy danych tłumaczy przysięgłych
Hiszpania, w której obowiązuje system prawa cywilnego, charakteryzuje się brakiem szczegółowych przepisów dotyczących tłumaczy przysięgłych, chociaż hiszpański kodeks postępowania karnego przewiduje prawo do skorzystania z pomocy tłumacza w zakresie tłumaczeń ustnych lub pisemnych. Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Współpracy ma prawo do certyfikowania tłumaczy przysięgłych, którzy mają w takiej sytuacji pierwszeństwo w wykonywaniu tłumaczeń poświadczonych. Ze względu na brak jednej krajowej bazy danych tłumaczy przysięgłych w Hiszpanii, Biuro ds. tłumaczeń ustnych publikuje listę osób, które zdały egzamin na tłumacza przysięgłego. Innym sposobem na uzyskanie prawa do wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego było ukończenie studiów w zakresie tłumaczeń pisemnych i ustnych na uczelni wyższej, co miało zapewnić studentowi uzyskanie niezbędnych punktów dodatkowych. Ten system nie sprawdził się jednak. Obecnie Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Współpracy śledzi zapotrzebowanie rynkowe i organizuje egzaminy skierowane tylko do tłumaczy, którzy władają pożądaną kombinacją językową.
Praca tłumacza przysięgłego jako pracochłonne zadanie
Zupełnie inaczej przedstawia się sytuacja we Włoszech. Cały proces jest bardzo czasochłonny, a czasem nawet droższy niż w innych krajach. Z czego to wynika? Tłumacz przysięgły musi osobiście dostarczyć tekst oryginału i jego tłumaczenie (lub jego poświadczoną kopię) do Trybunału. Oprócz tego tłumacz przysięgły jest zobowiązany do wydania oświadczenia, które mówi, że tłumaczenie zostało wykonane „poprawnie i rzetelnie… wyłącznie w celu ustalenia stanu faktycznego”. Podpisując oświadczenie, tłumacz przyjmuje na siebie odpowiedzialność cywilną i karną za tłumaczenie. Wpisanie daty i złożenie podpisu musi mieć miejsce w obecności urzędnika sądowego lub sędziego pokoju. Przetłumaczony dokument może zostać legalnie wykorzystany we Włoszech wyłącznie po jego zalegalizowaniu. Legalizacja zaświadcza pochodzenie oraz status osoby, która złożyła podpis na dokumencie. W praktyce oświadczenie zawierające przysięgę tłumacza kontrasygnuje notariusz.
Tłumaczenia poświadczone bez tłumaczy przysięgłych
A jak jest w przypadku Wielkiej Brytanii? Większość klientów na rynku usług tłumaczeniowych wciąż uważa, że tłumacz zawodowy musi posiadać dokument poświadczający jego kwalifikacje lub musi być tłumaczem przysięgłym, by być w stanie dostarczyć rzetelne tłumaczenie. System prawa precedensowego w Wielkiej Brytanii nie posługuje się jednak koncepcją tłumacza przysięgłego. Mimo to w pewnych okolicznościach tłumaczenia poświadczone są potrzebne, na przykład wtedy, gdy wymagają tego organy władzy publicznej. Zawód tłumacza przysięgłego nie wpływa na jakość tłumaczenia, lecz ma na celu identyfikację tłumacza i jego uprawnień, ponieważ ostatecznie to tłumacz jest jedyną osobą odpowiedzialną za tłumaczenie.
Gdy tłumaczenie jest określone jako poświadczone, adwokat [solicitor] (lub — na terenie Szkocji — notariusz) nie weryfikuje jakości tłumaczenia; z reguły wystarczy, że tożsamość tłumacza jest możliwa do sprawdzenia w wystarczającym stopniu. Mimo wszystko poświadczenie wzmacnia znaczenie i wiarygodność tekstu tłumaczenia. W razie celowego przetłumaczenia dokumentu niepoprawnie lub niedbale tłumacz zostałby oskarżony o zniewagę sądu, krzywoprzysięstwo lub zaniedbanie. Instytut Tłumaczeń Pisemnych i Ustnych zrzesza tłumaczy pisemnych i ustnych posiadających odpowiednie umiejętności językowe i techniczne. Członkowie tego stowarzyszenia są uznawani za osoby o wystarczających kwalifikacjach, które mają prawo do weryfikowania ich tłumaczeń.
Apostille
Nie zapomnij, że…
Aby tłumaczenia mogły być prawnie akceptowane między urzędami różnych krajów, muszą przejść proces legalizacji konsularnej oraz kilkustopniową weryfikację. W momencie podpisania Konwencji haskiej proces uwierzytelniania stał się łatwiejszy. Kraje, które są stronami Konwencji, w celu uwierzytelnienia dokumentu stosują Apostille – poświadczenie autentyczności dokumentu dokonane przez urząd, który wydał dany dokument. Lista krajów, które zgodnie z Konwencją haską wymagają poświadczenia w postaci Apostille (legalizacji konsularnej), znajduje się poniżej:
Przygotowujemy kolejny artykuł o sposobach postępowania przy przygotowaniu dokumentu do tłumaczenia, o legalizacji konsularnej oraz o dwustronnej umowie o mocy prawnej.
